Woordenlijst

Woordenlijst
Deze woordenlijst bestaat uit een verzameling citaten, uitdrukkingen, dialecten en jargon die ik sinds 2009 her en der (openbaar vervoer, kranten, rapporten en wat dies meer zij) heb verzameld. Veel leesplezier!

– flexfactor: Rijksoverheid voor bv bepalen omvang werkplekken per fte
– Maximoe: mensen die Maxima-moe zijn omdat ze zich niet als een ingetogen koningin zou gedragen
– democratisering van het vermaak
– ontzorgen
– lulkoek-bingo (management-taal)
– do-able (letterlijk ‘te doen’)
– ‘zet de archiefvormer in z’n kracht’ (training digitale particuliere archieven, Archief 2020)
– salarisanker: richtsnoer om de salarisverhoudingen tussen de top en de werkvloer te kunnen meten
– sjoemelsoftware: software waarmee autofabrikanten de te hoge uitstoot van CO2 kunnen verdoezelen bij het uitvoeren van testen door derde partijen
– drama-driehoek: model voor communicatie en samenwerking, in 1968 bedacht door Stephen Karpman, leerling van Carl Jung
– ‘datafied’: Engelse term om de almaar toenemende ‘datafiëring’ van de samenleving aan te duiden
– Antropoceen: ‘De naam waarmee het tijdperk waarin wij leven steeds vaker wordt aangeduid. In het woord Antropoceen komt tot uitdrukking dat de mens de voornaamste geologische kracht is geworden. Het snelle tempo waarin het milieu en het klimaat veranderen wordt in belangrijke mate door ons veroorzaakt,’ aldus Klaas Kuitenbrouwer, expert e-culture bij Het Nieuwe Instituut, naar aanleiding van de tentoonstelling ‘Tuin van Machines’ die hij samenstelde.
– stealth-SMS: een SMS waarmee de politie door middel van de zendmast een locatie van een GSM kan traceren
– moedercurve (term gebruikt in de dendro-chronologie)
– antiradicaliseringsdenktank
– metropolitane interactiemilieus: plekken of clusters voor ontmoeting en uitwisseling van mensen, goederen, informatie en kapitaal, ontleend aan het boek De Hollandse Metropool – ontwerpen aan de kwaliteit van interactiemilieus (2012)
– spreadsheetgezicht (gemunt in de TV-serie De Fractie)
– journaaldreiger (Tarek Z. die zendtijd eiste in het NOS-Journaal)
– elektroforens (forens met elektrische auto)
– bandenhotel (hier ‘overwinteren’ banden bij het verwisselen van zomer/winterbanden)
– probleemeigenaren (‘Aan het Intelligente Systemen Lab van de Universiteit van Amsterdam wordt in samenwerking met de probleemeigenaren, zoals het Nationale [sic! Nederlands-RvB] Instituut voor Beeld en Geluid, gewerkt aan slimmere videozoeksystemen’)
– bucolisch (pastoraal, herders)
– faalkosten
– afpers-opa (opa die TV-familie De Mol afperste)
– massive transformative purpose (MTP): een hoger doel om iets radicaal te veranderen, de wereld te verbeteren. Kenmerkend voor exponentiële organisaties zoals Uber en WhatsApp
– computationeel denken
– data-ontginning
– vismigratierivier: opening in de Afsluitdijk waar trekvissen door heen kunnen zwemmen om van de Waddenzee het IJsselmeer te bereiken
– commerciële plint (onderin een gebouw)
– BRIC-landen (Brazilië, Rusland, India, China)
– herbronnen (herbezinnen)
– Afrikaanse gordel van instabiliteit: instabiele landen van Mauritanië aan Atlantische Oceaan naar Somalië aan de Indische Oceaan
– deurmat-moment (blauwe envelop Belastingdienst op de deurmat)
– boete-instrumentarium
– flitspaalbom
– anarchokapitalisme
– deradicaliseringstraject
– pop-jihadisten (jonge Syrië-gangers)
– digital detoxing
– ontwoekerde burger (burger die verlost is van z’n woekerpolis)
– recht op onbereikbaarheid (grote bedrijven die hun werknemers tegen zichzelf willen beschermen door ’s avonds servers uit te zetten)
– grafkop (Haags scheldwoord)
– corporate suicide (florerend internetbedrijf Lavabit dat zichzelf ophief om gegevens niet aan de FBI te hoeven geven)
– greppelschreeuwers (reaguurders)
– in medias res: lett.: in het midden van de zaak. In verhaalanalyses om aan te geven dat een verhaal niet bij het begin begint, maar halverwege of aan het eind
– pornofilmsynthesizers
– uitnutten
– aanblijfbonus (om mogelijk vertrekkende bankiers binnenboord te houden), in tegenstelling tot de vertrekbonus
– spijtminimalisatie-raamwerk
– bakfietswijk: fijne plek voor jonge ouders die hun kleine kinderen met de fiets willen rondrijden
– teloorhuiver: een angst voor verval (term gemunt door Kees van Kooten)
– bliblioklept: boekendief
– kettingbibliotheek: bibliotheek waarin de boeken (liber catenatus) ter beveiliging aan een ketting zijn gelegd
– bibliopegist: richt zich op het bestuderen en verzamelen van ambachtelijk bindwerk
– gewetensdrempel
– breastseller (romantische of spannende publieksboeken, uitgevoerd met een fraai ogende en deels ontklede dame op de cover)
– leunstoelgeneraal
– hyperpatriot
– aerotropolis (term van Herman Vuijsje?)
– faalkosten (in de bouw)
– multipetten-syndroom
– boulevard komt van het Middelnederlandse ‘bolwerc’ (aldus het boek Pleisteren en Pierewaaien (1963))
– inprikkers (aan automobilisten duidelijk aangeven welke richting ze op moeten)
– oversteekbaarheid (van wegen)
– taalwever: vliegend tapijt van taal, bedacht door Egbert Hovenkamp, ‘ter plekke poëet’
– vooruitgangsblindheid. Zie voor een briljante toelichting: Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 122-124
– formatgedreven nieuwsvoorziening: ‘reductie+commotie = discussie’ (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 108)
– ontknopingsdrang: ‘Omdat nieuws na één, twee, soms drie dagen al te oud wordt gevonden, raken gebeurtenissen of ontwikkelingen met een langere tijdsspanne algauw uit beeld in de media. Berichtgeving moet zo snel mogelijk, het liefst onmiddellijk, ‘afgerond’ worden in een sluitend verhaal met een begin, midden en eind. Maar lang niet alle gebeurtenissen laten zich zo snel afronden als de nieuwsmedia graag zouden willen’ (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 99)
– (instant)opiniedwang
– toevalsblindheid: teveel is verslaglegging gericht op het ‘reduceren van alles tot zogenaamd verklarende causale relaties’, zonder toeval een plaats daarin te willen geven (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 91-92).
– mediacratie (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 82)
– schandpaaljournalistiek: ‘[…] Pech speelt in de dagelijkse nieuwsstroom maar een marginale rol: er moeten boosdoeners worden gevonden’ (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 87)
– infotainment
– mediareductie: ‘iets of iemand in het nieuws wordt door eindeloze herhaling van een bepaald frame volledig gereduceerd tot één beeldbepalend aspect uit dat nieuws – meestal een uitglijder of fatale fout’ (Rob Wijnberg, De Nieuwsfabriek. Hoe media ons wereldbeeld vervormen (Amsterdam 2013), p. 52)
– tijdcapsule
– randpotentaat
– frontlijnchristenen
– kennisparadox: we weten steeds meer van zaken die we niet hoeven weten. En we weten te weinig van zaken waar we iets aan hebben. Bron: NRC Handelsblad, 22 juni 2013, p. 23, katern Z&Z
– vinexvluchteling
– regiedwang
– parafencultuur
– hakmesmoord (moord in Londen op soldaat)
– katjang (Nederlands-Indische scholier die in Nederland naar school moesten)
– migratiecircuit
– sluikstorten: illegale vuilstort
– metametadata: data over metadata (welke velden je gebruikt en hoe, welke standaarden je hanteert voor je metadata (bron: Matthijs van Otegem, ‘Backoffice op de voorgrond (26): meer met metadata’, Informatieprofessional)
– ruïneporno: toeristen die zich aan vervallen panden (zoals in De(s)troit) vergapen
– spoorninja: commando’s die door ProRail worden ingezet om koperdieven op heterdaad te betrappen
– probleemeigenaar
– alternatieve gehechtheidsfiguur
– objectpermanentie
– paulianeuze verpanding: schuldeisers met voorkennis benadelen, bijvoorbeeld door aan de vooravond van een faillisement bezittingen voor een te laag bedrag te vekopen waardoor schuldeisers nagenoeg het nakijken hebben. Term is afkomstig uit het Romeins recht: acto pauliana
– sauveren: redden
– uitstapstrook (voor automobilisten)
– schrikstrook op een fietspad (uitwijkmogelijkheid bij plotseling openslaande autodeuren of uitvoegende auto’s)
– wiki-oorlog (gedoe met bijdragers aan Wikipedia-pagina’s over bijwerken van onjuiste informatie op Wikipedia-pagina’s)
– warenwetregeling-etikettering
– undercover-homo
– ‘zwoeger in het vooronder’ (kwalificatie van voorzitter Raad van Toezicht RKD, de heer Hoekstra, over Rudi Ekkart)
– biechtstoelprocedure (aanduiding Hedy ‘d Ancona over uitkampraktijken van laatste kabinet Lubbers)
– filezwaarte
– vastleggingsmanie: de behoefte om alles en iedereen zonder vooraf omschreven doel vast te leggen
– afblafmail: à la zakenblad Quote of GeenStijl
– regionale ankerpunten: vermeld in interview van Peter van Kester met Anja Tollenaar over het nieuwe Nationaal Ontwerpers Archief (NOA)
– decryptiebevel: recht van de overheid om versleutelde bestanden van verdachten te mogen ontsleutelen
– macrodoelmatigheidstoetsing door de Commissie doelmatigheid hoger onderwijs (CDHO)
– locatieve toepassingen: bv. ontwikkelen van Apps voor erfgoedveld en consumenten (Krantenapp bv. van de KB)
– horecaspoiler (bierpens)
– ollekebolleke: versvorm, geïntroduceerd door drs. P.
zwerflawaai (geluiden die je eigenlijk niet wil horen, zoals zingende toeristen-huisvrouwen op een Amsterdamse gracht; aldus Hennie Vrienten in Zomergasten)
– sensatie van het uitgestelde begrip (Hennie Vrienten in Zomergasten)
– triltoren (bedoeld wordt de toren van Rijkswaterstaat in Utrecht die zomer 2012 op haar grondvesten schudde)
– industrieel ecoloog, zoals Barbara Putman Cramer (http://www.secondsight.nl/netwerk/barbarra/)
– 06-boom (zendmast gecamoufleerd als boom)
– plof-w.c. (toilet uit ouder tijden die uitkomt in de slotgracht van een kasteel, zoals bij Kasteel Duivenvoorde)
– doelbinding
– contesteerbaarheid
– procedurele artefacten
– protostaten: schrift als instrument van bestuur
– auteursrechtcriminaliteit (uit; Theo Thomassen, ‘Archiefvormers en archivarissen als auteurs’ (S@P Jaarboek, 2009, p. 111)
– Agropark (uit: Intermediair, 1 juli 2010)
– kennismanager
– Managementsamenvatting
– Rashomon-effect (http://nl.wikipedia.org/wiki/Rashomon-effect); in biografie over Steve Jobs
– kennisvalorisatie
– maffiamaatje (aldus journalist Jort Kelder in 2007 over advocaat Bram Moszkowicz)
– onderbroekbom
– evaluatieraamwerk (Hans Hofman, ‘Het eeuwige zoeken: toegankelijkheid: weten, zoeken, vinden’ (2001), p. 59)
– plofkip
– nep-prostituee/nep-hoer (die moet controleren of hotel-eigenaren de politie inschakelen zodra het vermoeden bestaat van prostitutie)
– sacrosanct: onaantastbaar (in laatste column Heldring in NRC)
– sociale archeologie (aanduiding van Peter Horsman voor familiegeschiedenis)
– polyhiërarchie http://eurovoc.europa.eu/drupal/?q=nl/node/922
– draaideurpatiënt
– kroosheemraden (zie bijvoorbeeld http://www.oudlisse.nl/historie/kroosheemraden.php)
– ingelanden (http://nl.m.wikipedia.org/wiki/Ingeland)
– ovatonde (ovalen rotonde)
– raamwerkovereenkomst
– Hoogstderzelfder gemaal Zijne Hoogheid
-energie prestatie coëfficiënt (EPS)
– ipso facto
– realisatieparagraaf
– ‘Gabriel Shalom’s werk is half avant-gardistische elektronische muziek, half hyperkubistische visuele esthetiek’, aldus een persbericht over de videomuziek-installatie ‘The Tosso Variations’
– conceptuele transitie (in Evaluatie Regeling Vormgevingsarchieven (2010), door Riemer Knoop)
– Boertel (hotel in een boerderij)
– Strategisch informatie-overleg (nieuwe inrichting van selectie archieven door Nationaal Archief)
– Intellectueel imperialisme
– Agrarisch neocorporatisme
– Wet Revitalisering Generiek Toezicht
– digitale transparantie
– Infocratie
– Deterritorialisering (uit artikel van hoogleraar Bestuurskunde Mark Bovens)
-Ecomuseum (zie http://en.m.wikipedia.org/wiki/Ecomuseum)
– Essentialia: ‘Het onbetwistbare erfgoed waarvan de waarde, mede als gevolg van het deskundigenoordeel, blijvend en maatschappelijk breed wordt erkend en waarvan de betekenis de oorspronkelijke functie en tijd overstijgt’. Uit: Rapport Raad voor Cultuur, ‘Het tekort van het teveel’ (2005), p. 13
– strategische heroriëntatie (eufemisme voor bezuinigingen)
– Crowdsurveillance (hulp van publiek inroepen bij opsporen verdachten)
– ‘storagemania’ (uit interview met Wolfgang Ernst)
– ouwewijvenzomer
– Disneyfisering
– digitale grafzuil
– internet suicide machine
– ‘halve tamme’, aldus de Haagse buschauffeur aan een collega over iemand die een verkeerde planning had gemaakt
– ‘schijndooie’ aldus een groepje lunchende Hagenezen tegen een oudere heer die z’n auto net niet tegen hun busje parkeerde
– prioriteringsschouw (Nationaal Archief)
– inregelen (Nationaal Archief)
– overerven
– concatinatie van data
– concordantie
– voorloopnullen
– uitonderhandelen
– borgen, als in ‘borging en versteviging van de fundamenten van het werkveld’ (uit: Archiveren is vooruitzien)
– eigenstandig (uit Archiveren is vooruitzien)
– rechtsstatelijk belang (uit Archiveren is vooruitzien)
– institutionele divergentie
– momentum
– commitment
– benchmarking
– renderen
– interbestuurlijk convenant
– kwaliteitshandvest
– paletkliekjes
– ‘in control’
– optimaal geschraagd
– vectorisatie
– groeidocument
– dialoogfase
– permutatie
– gepermuteerde monogrammisten
– verbeteringsslag
– archiefdaad als identiteitsconstituerende handeling
– ‘de inhoudelijke betekenisvolheid van overheidsarchieven is rechtevenredig met de mate waarin het overheidshandelen niet als autonome daad maar als reactie op en in interactie met verschijnselen in de samenleving kan worden begrepen’ (uit Archiveren is vooruitzien)
– het beleggen van centrale regie
– interoperabel
– genetwerkte aard van het onderwerp
– geheugenborgende functie
– tweedelijnsondersteuningsstructuur
– kringscenario
– maaiveld
– opstand (van een gevel)
– ‘uitgestelde ontmoeting’ (term uit de interieurarchitectuur)
– pars pro toto
– idiopatische lumbago (rugpijn)
– besteladvies
– ‘ergens je plasje over doen’
– prettig tuincontact (makelaarsterm, aan Funda ontleend)
– ontkokering
– devotionalia (m.b.t. devotie-objecten)
– wet van behoud van ellende (na een update van een software- applicatie die allebugs juist had moeten verhelpen )
– ‘Hun studie [van auteurs Te Slaa en Klijn over de NSB] […] biedt ook een leerzame inleiding tot het psychogram van de politieke rancunebeweging’ (recensie uit NRC-boeken, d.d. 13 november 2009, p.3)
– ‘Framing’ (politieke term om iets negatiefs positiever voor te stellen, maar wat om reactie vraagt van politici). Bijvoorbeeld de kwalificatie ‘demoniseren’ van Pim Fortuyn, waardoor zijn politieke tegenstanders gedwongen waren te ontkennen dat ze Fortuyn demoniseerden. Door dit woord in de mond te nemen, werden de politieke tegenstanders juist in de verdediging gedrongen. ‘Reframen’ bestaat ook. De SP deed dit door het woord ‘kilometerheffing’ ogenblikkelijk te vervangen door ‘filebelasting’
– wrapup
– mouse-over teksten
– embedden
– uitstapmoment (ook wel: afhaken bij bekeken video’s)
– ‘even een momentje [in de video] seeken’
– geëxtrapoleerde kosten
– optopping (architectuurterm)
– dynamische snelheidslimiet
– baseline
– denkrichtingen bij heroverwegingen
– out of the box-denken
– investeringsruïne
– beleidsparadigma
– beleidsvacuum
– lokjood (bedacht door politicus Marcouch in Amsterdam)
– lokfiets
– tweet-fatwa (‘hij vaardigde een tweet- fatwa tegen ‘ongelovige’ Ulil uit’)
– dreigtweet
– energieprestatiecoëfficient (EPC); is een norm
– amerij
– griffer (in Het zwaard, de zee en het valse hart van Theun de Vries)
– benaderingskosten (de kosten voor het kunnen benaderen van een gevel voor het kunnen uitvoeren van een gevelbehandeling)
– gedoogsteun (PVV die VVD en CDA steun geeft bij belangrijke besluiten)
– ‘ik ben gewoon beetje aan het voelsprieten of ik nu wel of niet naar Ierland ga’ (opgevangen in een Amsterdamse tram)
– Risicomanagement (voor bedrijven, zoals http://www.corporatebrand.nl)
– ‘bodemsyndroom’ (‘als de zak drop open gaat, dan moet ie ook op tot aan de bodem’)
– petitionist
– affakkelen
– prestatieindicatoren
– verzilverbare populariteit (bij bekende Nederlanders)
– ‘principe van intergenerationele solidariteit’ (uit een D66-verkiezingsfolder)
– afroomkluizen
– overkoepelende raakvlakken
– kruimelpaden (computerterm)
– ketenverantwoordelijke
– zwijgkeuze (i.v.m. het vertrek van de secretaris van de Amsterdamse Kunstraad, Bert Janmaat, die volgens wethouder Gehrels zijn vertrekregeling zou krijgen als hij maar zou zwijgen in de pers)
– missie/visietraject en – document
– ‘indicatief tijdpad herstructurering kunstvakonderwijs’
– kennisborging
– sneeuwbalmethode
– weten hoe de hazen lopen
– (geen) beren op de weg zien
– peespas (voor prostitueebezoekers)
– ‘Geef mensen geen vis, maar een hengel’ (hoogleraar Archiefwetenschap Theo Thomassen over hoe je archieven aanbiedt aan gebruikers/raadplegers)
– pseudonimiteit (zogenaamde anonimiteit)
– Reaguurders
– Community-building (term van Jo Tollebeek in zijn afscheidsrede als KB-fellow)
– ‘Een medewerker met constitutionele nonchalance’, aldus Bijvanck over een KB-medewerker zonder karakter
– Plagiaatjager (vanwege ophef over Duitse vervalsing van proefschriften)
– Doelbinding (privacy-bescherming)
– Potsierlijkheidsbeginsel: als een dader of verdachte een bekende Nederlander is, is anonimiseren van de achternaam overbodig
– dystopieën als in: ‘(…) de Koude Oorlog vertaalde zich in beklemmende dystopieën’
– crossmediale uitrol van programma-concepten (websitetekst van het bedrijf Cyrte Investments van John de Mol)
– tunnelvisie
– frictiekosten
– (Het RKD als) validerende informatiemakelaar (uit een advies van de Raad voor Cultuur aan staatssecretaris Halbe Zijlstra)
– competentiegerichte kwalificatiestructuur
– ‘datumtoerist’, i.v.m. het voornemen van het bestuur van het eiland Samoa dat aan de andere kant van de datumgrens wil gaan liggen vanwege een betere handelspositie met Australië en Nieuw-Zeeland
– Digivaris
– Confrontatiematrix
– Postconflictgebieden (zoals de Balkan)
– ontkoppelpunt
– kanaalintegratie
– substitutiemachtiging
– scanstraat
– pedopater
– ‘kierbesluit’ (Haringvlietdam op een kier zetten om zo in en-uitvoer van vissen mogelijk te maken)
– transmuraal
– intramuraal
– zorgketen
– zorgcontinuüm
– pragmatische integratie
– informatie- assymetrie (de ene partij weet meer dan de andere partij)
– meta-kennis
– ambitiedocument (over bijvoorbeeld de vernieuwing van het voormalige gebouw van het ministerie van voorheen VROM aan de Rijnstraat 8 te Den Haag)
– schuldenplafond
– ‘dichtregelen’ (neiging van de Nederlandse overheid om alles wat een probleem dreigt te worden, te willen voorkomen door het bedenken en invoeren van regels)
– krimpgebieden (zoals Noord-Limburg) waar de verslechterde economische omstandigheden harder toeslaan dan elders
– ‘You can’t arrest yourself out of the problem’, aldus het advies van een politieman dat alleen maar arresteren niet helpt om nieuwe rellen (in Engeland) te voorkomen
– ontbijtkeynote
– activering arbeidsmarktmobiliteit (eufemisme voor werknemers moeten ontslaan)